
درسهای کسبوکار از سران کارتلهای مواد مخدر رویکردی متفاوت و خلاقانه به مدیریت، رهبری و توسعهی کسبوکار ارائه میدهد. کتاب “Business Lessons From Drug Cartel Lords: 17 Lessons To Learn & Execute” اثری است که با نگاهی متفاوت و خلاقانه به استراتژیهای عملیاتی و مدیریتی کارتلهای مواد مخدر، تلاش میکند درسهایی برای موفقیت در دنیای کسبوکار ارائه دهد. نویسنده با تحلیل دقیق ساختارها و روشهای کارتلها، ۱۷ نکته کلیدی را شناسایی کرده که به باور او میتوانند به طور اخلاقی و قانونی در مدیریت کسبوکارها به کار گرفته شوند. این کتاب بر این تأکید دارد که اصول استراتژیک، مانند فرهنگ سازمانی قوی، شبکهسازی، و انطباقپذیری، میتوانند در هر محیطی—چه قانونی و چه غیرقانونی—به موفقیت منجر شوند.
نویسنده کتاب، با سابقهای در حوزه استراتژی کسبوکار و مدیریت، سعی کرده است جنبههای جذاب و تأثیرگذار روشهای کارتلها را بررسی کند و آنها را به زبان کسبوکار ترجمه کند. هدف این کتاب، توجیه فعالیتهای غیرقانونی نیست، بلکه ارائهی دیدگاهی نوآورانه برای یادگیری اصول مدیریتی از منابع غیرمرسوم است. در این کتاب، با مثالهای واقعی و کاربردی، مخاطب یاد میگیرد چگونه از محیطهایی که به ظاهر هیچ شباهتی به دنیای رسمی کسبوکار ندارند، الگوهای موفقیتآمیز استخراج کند.
این کتاب مناسب کارآفرینان، مدیران و علاقهمندان به استراتژی است که به دنبال یادگیری از منابع غیرمعمول هستند. رویکرد نویسنده در مقایسه محیطهای به ظاهر نامرتبط، مانند کارتلها و شرکتهای قانونی، فرصتی برای درک بهتر اصول مدیریت و تطبیق آنها با دنیای واقعی فراهم میکند. این کتاب هم تحسین و هم بحثهایی برانگیخته، چرا که موضوع آن حساسیتهای اخلاقی و اجتماعی خاصی را نیز در بر دارد. کتاب “Business Lessons From Drug Cartel Lords: 17 Lessons To Learn & Execute” با الهام از روشها و استراتژیهای کارتلهای مواد مخدر، نکات کلیدی را برای موفقیت در کسبوکار ارائه میدهد. در ادامه، ۱۷ درس اصلی این کتاب را مرور میکنیم و یک درس دیگر نیز به آن اضافه خواهیم کرد:

1. ایجاد فرهنگ سازمانی قوی
کارتلهای مواد مخدر فرهنگ سازمانی قوی ایجاد میکنند که در آن اعضا به شدت وفادار هستند. این فرهنگ مبتنی بر انگیزههای قوی، هویت مشترک و سیستمهای پاداشدهی داخلی است. آنها روابط عمیقی میان اعضای تیم خود ایجاد میکنند که باعث میشود افراد احساس کنند بخشی از یک مأموریت بزرگتر هستند. این رویکرد از ابزارهایی چون آموزش، مراسمهای مشترک و ارزشهای مشخص بهره میبرد. کارتل مدئین به رهبری پابلو اسکوبار با ایجاد حس وفاداری مطلق در میان اعضایش، یک فرهنگ سازمانی مبتنی بر حمایت مالی از خانوادهها و ایجاد حس افتخار به عضویت در کارتل را شکل داد.
در کسبوکار، فرهنگ سازمانی قوی میتواند با تعیین ارزشها، تقویت روحیه تیمی و ایجاد حس تعلق، بهرهوری و انگیزه کارکنان را افزایش دهد. داشتن تیمی با انگیزه و متعهد، سازمان را در برابر بحرانها مقاومتر میکند. شرکتهایی مانند گوگل یا اپل نیز از این الگو بهره بردهاند و محیطهایی ایجاد کردهاند که کارکنان تمایل دارند برای موفقیت تیم و شرکت از خودگذشتگی کنند.
۲. تنوع در درآمد
کارتلها از منابع درآمدی متنوع برای حفظ پایداری مالی خود استفاده میکنند. علاوه بر قاچاق مواد مخدر، آنها در زمینههایی مانند پولشویی، تجارتهای قانونی، و حتی پروژههای زیرساختی فعالیت میکنند. این تنوع به آنها کمک میکند تا در مواجهه با چالشهای قانونی یا رقابت، منابع درآمدی جایگزین داشته باشند. کارتل سینالوآ علاوه بر قاچاق مواد مخدر، در مشاغل قانونی مانند کشاورزی، تولید مشروبات الکلی و هتلداری نیز سرمایهگذاری کرد تا منابع درآمدی جایگزین ایجاد کند.
در کسبوکار، اتکای بیش از حد به یک محصول یا خدمت میتواند خطرناک باشد. ایجاد تنوع در محصولات، بازارها و کانالهای فروش میتواند درآمد را پایدارتر کند. به عنوان مثال، شرکتهای فناوری که در چندین حوزه مانند سختافزار، نرمافزار و خدمات ابری فعالیت میکنند، میتوانند در برابر نوسانات بازار مقاومتر باشند.

۳. شبکهسازی مؤثر
کارتلها به طور استراتژیک شبکههای گستردهای ایجاد میکنند که شامل تأمینکنندگان، توزیعکنندگان و حتی سیاستمداران میشود. این شبکهها به آنها امکان میدهند که کارآمدتر عمل کنند و خطرات را کاهش دهند. ارتباطات قوی یکی از مهمترین عوامل موفقیت آنهاست. کارتل گوادالاخارا با ایجاد شبکههای گستردهای از ارتباط با سیاستمداران فاسد، نیروهای پلیس و قاچاقچیان منطقهای، نفوذ و امنیت عملیاتی خود را گسترش داد.
در دنیای کسبوکار، شبکهسازی یکی از مهارتهای کلیدی برای رشد است. شرکتهایی که روابط قوی با تأمینکنندگان، مشتریان و سایر ذینفعان دارند، شانس بیشتری برای موفقیت خواهند داشت. این ارتباطات به ایجاد فرصتهای جدید، شناسایی شرکای استراتژیک و حل سریعتر مشکلات کمک میکند.
۴. ریسکپذیری حسابشده
کارتلها قبل از هر تصمیم بزرگ، ریسکها را ارزیابی میکنند و برنامههای جایگزین برای مواجهه با نتایج غیرمنتظره طراحی میکنند. آنها از تجربیات گذشته و اطلاعات دقیق برای کاهش خطرات استفاده میکنند. پابلو اسکوبار قبل از حملات یا انتقالهای بزرگ مواد، تیمهایی برای جمعآوری اطلاعات و ارزیابی احتمال موفقیت تشکیل میداد تا ریسک عملیات را به حداقل برساند.
برای کسبوکارها، ریسکپذیری ضروری است، اما باید به شکل حسابشده انجام شود. تحلیل دقیق دادهها، پیشبینی شرایط بازار و آمادهسازی برنامههای جایگزین میتواند خطرات را کاهش دهد. به عنوان مثال، شرکتهای نوآور مانند تسلا، با ریسکپذیری هوشمندانه توانستهاند تحولات بزرگی ایجاد کنند.
۵. برندسازی قدرتمند
حتی در کارهای غیرقانونی، کارتلها از برندسازی برای ایجاد ترس، احترام و هویت استفاده میکنند. برند قوی به آنها کمک میکند که در بازار سیاه قابل شناسایی باشند و رقبا و مشتریان آنها را جدی بگیرند. کارتل زتاس با نمادها و پیامهای مشخص خشونتآمیز، برند خود را به عنوان قدرتمندترین و بیرحمترین گروه قاچاقچی در آمریکای لاتین تثبیت کردند.
در کسبوکار، برند یکی از باارزشترین داراییها است. برندی که با کیفیت، اعتماد و نوآوری شناخته شود، مشتریان وفادار ایجاد میکند. برندهای معتبر مانند کوکاکولا یا مایکروسافت به دلیل هویت قوی خود در بازارهای جهانی مسلط هستند.

۶. کنترل زنجیره تأمین
کارتلهای مواد مخدر به شدت بر زنجیره تأمین خود نظارت دارند. آنها کنترل منابع مواد اولیه، فرآیندهای تولید و کانالهای توزیع را در دست دارند. این کنترل به آنها اجازه میدهد کیفیت محصول را تضمین کرده و هزینهها را کاهش دهند. اگر بخشی از این زنجیره دچار مشکل شود، توانایی آنها برای جایگزینی یا مدیریت بحران بسیار بالاست. کارتل خلیج برای تضمین کیفیت و امنیت انتقال، مسیرهای زمینی، دریایی و هوایی را تحت کنترل مستقیم خود درآورد و حتی تولیدکنندگان را مدیریت میکرد.
در کسبوکار، کنترل زنجیره تأمین از اهمیت بالایی برخوردار است. مدیریت صحیح زنجیره تأمین به شرکتها کمک میکند تا بهرهوری را افزایش داده و تأخیرها را کاهش دهند. مثال بارز این اصل، آمازون است که با کنترل کامل زنجیره تأمین خود، به یکی از موفقترین شرکتهای تجارت الکترونیک تبدیل شده است.
۷. انطباقپذیری
کارتلها به سرعت خود را با تغییرات محیطی، قوانین و رقبا وفق میدهند. اگر منطقهای برای فعالیت آنها ناامن شود، به سرعت به منطقه دیگری منتقل میشوند یا روشهای جدیدی برای عملیات پیدا میکنند. انطباقپذیری به آنها این امکان را میدهد که در بازارهای غیرقابل پیشبینی دوام بیاورند. پس از اعمال فشار سنگین دولت کلمبیا، بقایای کارتل مدئین به سرعت ساختارهای خود را تغییر دادند و به قاچاق مستقل و پراکنده روی آوردند تا کمتر در معرض شناسایی باشند.
در کسبوکار، انطباقپذیری یک مزیت رقابتی بزرگ است. شرکتهایی که به تغییرات بازار، تکنولوژیهای جدید و نیازهای مشتریان پاسخ سریع میدهند، موفقتر هستند. به عنوان مثال، شرکت نتفلیکس از یک سرویس اجاره DVD به یک پلتفرم استریمینگ تبدیل شد و به یکی از پیشگامان صنعت سرگرمی تبدیل گشت.
۸. سرمایهگذاری روی استعدادها
کارتلها افراد باهوش و ماهر را جذب کرده و آنها را به طور مستمر آموزش میدهند. آنها میدانند که موفقیتشان وابسته به توانایی و تعهد افراد کلیدی است. این استراتژی باعث میشود تا عملیاتشان بهینه و حرفهایتر شود. کارتلهای بزرگ مانند سینالوآ افراد متخصص در مهندسی ارتباطات، حسابداری مالی و امنیت اطلاعات را جذب کرده و برای عملیات پیچیدهتر آموزش میدادند.
در دنیای کسبوکار، جذب و نگهداری استعدادها بسیار حیاتی است. شرکتهایی مانند گوگل و فیسبوک سرمایهگذاری زیادی در توسعه کارکنان خود انجام میدهند. با ایجاد محیطی که افراد بتوانند رشد کنند و ارزشهای خود را به نمایش بگذارند، بهرهوری سازمان افزایش مییابد.
۹. شناسایی و حذف رقبا
کارتلها از اطلاعات و تحلیلهای دقیق برای شناسایی نقاط ضعف رقبا استفاده میکنند. سپس با استراتژیهای مختلف سعی میکنند رقبا را از میدان خارج کنند. این رویکرد به آنها امکان میدهد سهم بیشتری از بازار را به دست آورند. کارتل تیخوانا با رصد دقیق فعالیتهای کارتل سینالوآ، به طور هدفمند مسیرهای قاچاق رقیب را شناسایی کرده و با حملات مستقیم یا تطمیع، سلطه خود را گسترش میداد.
در کسبوکار، تحلیل رقبا یکی از پایههای استراتژی است. با مطالعه دقیق رقبا، میتوان ضعفهای آنها را به فرصت تبدیل کرد. شرکتهایی که به درستی این تحلیلها را انجام میدهند، میتوانند بازار را به نفع خود هدایت کنند. مثلاً اپل با تحلیل نقاط ضعف رقبا، محصولاتی ارائه میدهد که به شدت متمایز و مورد توجه قرار میگیرند.

۱۰. استفاده از فناوری
کارتلها از فناوریهای پیشرفته مانند رمزنگاری، ارتباطات امن و تجهیزات مدرن برای افزایش کارایی خود استفاده میکنند. فناوری به آنها اجازه میدهد عملیات را به صورت مخفیانه و دقیقتر انجام دهند. کارتلهای مکزیکی از فناوریهای رمزگذاری پیام و رادیوهای ماهوارهای برای هماهنگی عملیات خود بدون رهگیری نیروهای امنیتی استفاده میکردند.
در کسبوکار، فناوری یکی از عوامل کلیدی رشد است. شرکتهایی که از فناوریهای روز مانند هوش مصنوعی، اتوماسیون و دادهکاوی بهره میبرند، بهرهوری بیشتری دارند. به عنوان مثال، آمازون از هوش مصنوعی برای پیشبینی نیازهای مشتریان و بهبود تجربه خرید استفاده میکند.
۱۱. سادهسازی ساختار
ساختارهای پیچیده میتوانند بهرهوری را کاهش دهند. کارتلها ساختارهای سازمانی سادهای طراحی میکنند که افراد با مسئولیتهای مشخص و زنجیرههای فرمان کوتاه دارند. این ساختار ساده به آنها امکان تصمیمگیری سریع و اجرایی میدهد. کارتل کالیا به جای ساختارهای پیچیدهی تصمیمگیری، سیستمهای فرماندهی کوتاه و سادهای ایجاد کرد که تصمیمات کلیدی در کوتاهترین زمان گرفته شود.
در کسبوکار، سادهسازی ساختار میتواند به بهرهوری کمک کند. سازمانهایی که از ساختارهای پیچیده پرهیز میکنند، سریعتر به تغییرات پاسخ میدهند و هزینههای عملیاتی را کاهش میدهند. به عنوان نمونه، استارتاپها اغلب ساختارهای سادهای دارند که به آنها امکان نوآوری سریع میدهد.
۱۲. ایجاد انگیزه مالی
کارتلها سیستمهای پاداشدهی قوی ایجاد میکنند که انگیزه اعضا را برای عملکرد بهتر افزایش میدهد. پاداشهای مالی سخاوتمندانه باعث میشود افراد تلاش بیشتری کنند و وفادار بمانند. پابلو اسکوبار با پرداخت حقوقهای بسیار بالا و پاداشهای قابل توجه، وفاداری اعضای کلیدی خود را در سطوح مختلف ساختار کارتل تضمین میکرد.
در کسبوکار، انگیزه مالی میتواند نقش کلیدی در افزایش بهرهوری کارکنان داشته باشد. طراحی سیستمهای پاداش مبتنی بر عملکرد، کارمندان را ترغیب میکند تا بهترین نسخه خود را ارائه دهند. شرکتهایی مانند مایکروسافت، با ارائه بستههای پاداش و سهام، کارکنان را به عملکرد بهتر تشویق میکنند.

۱۳. نفوذ در بازارهای جدید
کارتلها به طور مداوم به دنبال گسترش به بازارهای جدید هستند. آنها از روشهای خلاقانه برای ورود به مناطقی که قبلاً در آن حضور نداشتهاند، استفاده میکنند و بازار را برای خود آماده میکنند. کارتل سینالوآ با شناسایی فرصتها در اروپا و آسیا، مسیرهای قاچاق مواد به خارج از قاره آمریکا را گسترش داد و به بازارهای جدید دست یافت.
در کسبوکار، گسترش به بازارهای جدید یکی از بهترین راهها برای رشد است. شرکتهایی که به بازارهای بینالمللی وارد میشوند، میتوانند فرصتهای زیادی پیدا کنند. به عنوان مثال، تسلا با ورود به بازار چین توانست به رشد قابل توجهی دست یابد.
۱۴. جلب اعتماد
اعتمادسازی یکی از اصول کلیدی موفقیت کارتلها است. آنها با ایجاد روابط مبتنی بر اعتماد، وفاداری اعضا، شرکا و حتی مشتریان خود را تضمین میکنند. این اعتماد به آنها اجازه میدهد که عملیات پیچیدهای را به افراد مختلف واگذار کنند، بدون نگرانی از خیانت یا مشکلات داخلی. کارتلهای کلمبیایی با تأمین نیازهای مالی، امنیتی و رفاهی اعضا و خانوادههای آنها، محیطی سرشار از اعتماد و وفاداری داخلی ایجاد کرده بودند.
در کسبوکار، جلب اعتماد مشتریان، کارکنان و شرکا یک ضرورت است. اعتمادسازی از طریق شفافیت، صداقت و ارائه محصولات و خدمات باکیفیت امکانپذیر است. شرکتهایی مانند آمازون با سیاست بازگشت کالا و خدمات مشتریان قوی، اعتماد مشتریان را به طور مداوم تقویت میکنند.
۱۵. مذاکره ماهرانه و حرفهای
کارتلها در مذاکره مهارت فوقالعادهای دارند. آنها با استفاده از اطلاعات کامل درباره طرف مقابل، اهداف و شرایط را به نفع خود تغییر میدهند. این مهارت به آنها کمک میکند که حتی در شرایط دشوار، توافقهای سودآور داشته باشند. رهبران کارتل مدئین در مذاکرات با دولت کلمبیا درباره استرداد، با مهارت شروط خود را تحمیل کردند و امتیازاتی نظیر اقامت در زندانهای لوکس را به دست آوردند.
در دنیای کسبوکار، مذاکره یک مهارت کلیدی است. توانایی فهم نیازهای طرف مقابل و ارائه راهحلهایی که به نفع هر دو طرف باشد، میتواند موفقیتهای بزرگی به ارمغان بیاورد. برای مثال، استیو جابز در مذاکرات خود با تامینکنندگان و شرکای تجاری از این مهارت برای کاهش هزینهها و افزایش سود استفاده میکرد.

۱۶. برنامهریزی بلندمدت
کارتلها فقط بر سود کوتاهمدت تمرکز نمیکنند؛ آنها استراتژیهای بلندمدتی طراحی میکنند که به رشد پایدار منجر شود. آنها تهدیدهای احتمالی آینده را پیشبینی کرده و برای مقابله با آنها برنامهریزی میکنند. کارتلهای مکزیکی برای دههها، برنامههایی چندلایه تدوین کردند که شامل آموزش نسل جدید، توسعه مسیرهای جدید و تثبیت منابع مالی بلندمدت میشد.
در کسبوکار، برنامهریزی بلندمدت به معنای در نظر گرفتن چشماندازهای چندساله و هماهنگی تصمیمات امروز با اهداف آینده است. شرکتهایی که این رویکرد را در پیش میگیرند، میتوانند به رشد پایدار دست یابند. به عنوان مثال، آمازون از روز اول با دیدگاه بلندمدت سرمایهگذاری کرد و اکنون یکی از غولهای جهانی تجارت الکترونیک است.
۱۷. حفظ اعتبار و شهرت
کارتلها حتی در محیطهای غیرقانونی به اهمیت شهرت و اعتبار واقفاند. آنها از طریق کنترل کیفی محصولات و ایجاد یک هویت قوی، اعتبار خود را حفظ میکنند. شهرت آنها در بازار سیاه یکی از عوامل اصلی موفقیتشان است. کارتل خالیسکو نوئوا خونتا با کنترل سختگیرانه کیفیت مواد قاچاقی و تحویل به موقع سفارشها، شهرت خود را به عنوان یک «تأمینکننده مطمئن» تثبیت کرد.
در دنیای کسبوکار، شهرت یکی از داراییهای باارزش است. یک شهرت مثبت باعث جذب مشتریان جدید و حفظ مشتریان قدیمی میشود. در مقابل، از دست دادن اعتبار میتواند به سرعت یک برند را نابود کند. به عنوان مثال، شرکتهایی مانند اپل با تمرکز بر نوآوری و کیفیت، شهرتی بینظیر برای خود ایجاد کردهاند که به جذب مشتریان وفادار کمک میکند.
17+1. داشتن برنامه جایگزین (پلن B)
کارتلهای موفق هیچگاه تنها به یک مسیر یا یک سناریو اکتفا نمیکنند. آنها برای هر عملیات یا تصمیم مهم، پلن B یا برنامه جایگزین طراحی میکنند تا در صورت بروز بحران، شکست یا تغییری غیرمنتظره، بلافاصله مسیر دیگری را در پیش بگیرند و ضربه نخورند. برای مثال، کارتل مدئین به رهبری پابلو اسکوبار زمانی که مسیرهای اصلی قاچاق هوایی از کلمبیا به ایالات متحده تحت کنترل شدید دولت آمریکا قرار گرفت، بلافاصله شبکههای زمینی و دریایی در آمریکای مرکزی و کارائیب را توسعه داد. اسکوبار حتی پیشبینی کرده بود که در صورت بسته شدن همه مسیرهای بینالمللی، بخش بزرگی از تولید و بازار مصرف را به داخل مرزهای کلمبیا منتقل کند و در داخل کشور شبکه فروش گستردهتری ایجاد نماید. این برنامههای جایگزین، دوام کارتل را در برابر فشارهای شدید امنیتی تضمین میکرد.
در دنیای کسبوکار، داشتن برنامه جایگزین یکی از الزامات مدیریت ریسک و تضمین تداوم فعالیت است. شرکتهایی که برای سناریوهای مختلف آمادهاند، میتوانند در برابر بحرانها، نوسانات بازار یا شکستهای فنی، سریع و مؤثر واکنش نشان دهند. برای نمونه، صنعت فرش دستباف ایران پس از اعمال تحریمها و محدودیتهای صادراتی، به سرعت پلن B خود را فعال کرد و به جای تمرکز صرف بر بازارهای اروپایی و آمریکایی، بازارهای منطقهای مانند کشورهای حوزه خلیج فارس، آسیای میانه و حتی بازار داخلی را توسعه داد. بسیاری از تولیدکنندگان فرش با تغییر طراحیها و استفاده از سلیقه بومی این بازارها، توانستند صادرات را ادامه داده و از آسیبهای توقف صادرات سنتی جلوگیری کنند.
نتیجهگیری کلی
درسهای کسبوکار از سران کارتلهای مواد مخدر به روشنی نشان میدهد که اصول بنیادین موفقیت — از رهبری اثربخش و استراتژیهای انعطافپذیر گرفته تا مدیریت منابع و سرمایهگذاری هدفمند بر استعدادها — در هر سازمانی، صرفنظر از ماهیت فعالیت آن، قابل مشاهده و بهرهبرداری است. الهام از این درسها، در چارچوب اصول اخلاقی و قوانین رسمی، میتواند مسیر ساخت سازمانهایی مقاومتر، هوشمندتر و پایدارتر را هموار سازد.
هر یک از این 1+17 درس مدیریتی برگرفته از تجربیات کارتلها، بازتابی از استراتژیها و رویکردهای هوشمندانهای است که با بهکارگیری درست، میتواند بهرهوری، رشد و ماندگاری کسبوکارها را به طرز چشمگیری افزایش دهد. کتاب Business Lessons From Drug Cartel Lords به ما یادآور میشود که حتی در پیچیدهترین محیطها، اصولی مشترک برای دستیابی به موفقیت وجود دارد که میتوان آنها را با نگاهی مسئولانه و قانونی در مدیریت کسبوکارها به کار بست.
این مطلب به مناسبت روز جهانی مبارزه با مواد مخدر و با هدف نگاهی نو به اهمیت یادگیری، تطبیق و بهبود راهبردهای مدیریتی برای ساخت آیندهای بهتر در جهان کسبوکار منتشر شده است.