طرح کسب و کار (که با نام‌های طرح تجاری و بیزینس پلن نیز شناخته می‌شود) سندی تفصیلی است که توضیح می‌دهد چگونه یک کسب و کار، معمولاً یک استارتاپ، اهداف خود را تعیین می‌کند و از چه طریقی به آنها دست‌می‌یابد. به کمک این طرح می‌توان نقشه راه شرکت را از منظرهای بازاریابی، مالی و عملیاتی طرح‌ریزی کرد. شروع فعالیت‌ها بدون طرح کسب وکار معمولا رویکرد مناسبی تلقی نمی‌شود. در واقع، تعداد بسیار کمی از شرکت‌ها می‌توانند بدون یک طرح مدون، فعالیت طولانی مدت داشته باشند. قطعاً ایجاد و پایبندی به یک طرح تجاری خوب مزایای زیادی دارد؛ از جمله اینکه بتوانید بدون صرف هزینه بالا، ایده‌های خود را بررسی کنید و در بدترین حالت در تئوری (نه در عمل)، پیامدهای شکست ایده خود را ببینید.
یک طرح خوب در اداره و راهبری هر مرحله از شروع و راهبری کسب و کار کمک‌کننده خواهد بود. از طرح کسب و کار به عنوان یک نقشه راه برای چگونگی ایجاد ساختار، اجرا و رشد کسب و کار جدید استفاده می‌شود و به صاحبان کسب و کار و کارآفرینان کمک می‌کند تا عناصر کلیدی کسب و کار را شناسایی کرده و آنها را دنبال کنند.
فهرست مطالب
اهمیت تدوین طرح کسب و کار
طرح کسب و کار از جمله مستندات پایه‌ای و حیاتی شرکت هستند که برای مخاطبان خارجی و داخلی شرکت مورد استفاده قرار می‌گیرد. به عنوان مثال، پیش از آن‌که شرکت دارای سابقه قابل استناد و معتبر کاری باشد، بانک‌ها و شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر معمولاً قبل از در نظر گرفتن تأمین سرمایه برای کسب‌وکارهای جدید، نوشتن یک طرح قابل اجرا را پیش‌نیاز می‌کنند. این نوع طرح‌ها می‌توانند به شما کمک کنند تا از سهامداران فعلی بودجه دریافت کنید یا شرکای تجاری جدید بیاورید. سرمایه‌گذاران می‌خواهند اطمینان حاصل کنند که بازده سرمایه‌گذاری خود را خواهند دید. طرح تجاری ابزاری است که از آن برای متقاعد کردن آنها استفاده می‌شود که کار کردن با این کسب و کار، یا سرمایه‌گذاری در شرکت، انتخاب هوشمندانه‌ای است.
به علاوه، از طرح کسب و کار می‌توان در راستای همسوسازی تیم‌های اجرایی و عملیاتی شرکت‌ها بهره برد تا در اجرای اقدام‌های استراتژیک همسو باشند و مسیر حرکت فعالیت‌های خود را در جهت اهداف تعیین شده حفظ کنند. اگرچه طرح تجاری غالباً در کسب و کارها و شرکت‌های جدید تدوین می‌شود، اما هر شرکتی باید یک طرح به‌روز و مختص به خود را داشته باشد. در حالت ایده‌آل، این طرح به صورت دوره‌ای بررسی و به‌روز می‌شود تا مشخص شود آیا اهداف محقق شده یا دچار تغییر یا تکامل شده است. گاهی اوقات، یک طرح جدید برای کسب و کاری تدوین می‌شود که تصمیم گرفته در مسیر جدید کسب و کاری حرکت کند.
یک طرح کسب و کار خوب باید شامل هزینه‌های پیش بینی شده و مشکلات احتمالی ناشی از هر تصمیم اتخاذ شده باشد.
به دلیل تفاوت رویکردها، ساختارهای داخلی و توانایی‌های هر شرکت، طرحهای کسب و کار، حتی در میان رقبا در همان صنعت، به ندرت یکسان هستند. اما همه آنها تمایل دارند سرفصل‌های یکسانی داشته باشند، از جمله خلاصه اجرایی از کسب و کار و شرح مفصلی از کسب و کار، خدمات و محصولات آن و چگونگی دستیابی به اهداف. این طرح باید حداقل شامل یک نمای کلی از بازار و صنعتی باشد که کسب و کار بخشی از آن خواهد شد و اینکه چگونه شرکت می‌تواند خود را از رقبای بالقوه خود متمایز می‌کند.
درست است که ارائه هرچه بیشتر جزئیات می‌تواند کمک‌کننده باشد و ابعاد بیشتری از محیط داخلی و بیرونی را پوشش می‌دهد؛ اما باید این نکته را در نظر گرفت که این طرح در عین حال آنقدر مختصر است که مخاطب تمایل به خواندن آن را داشته باشد.
نکات کلیدی
- طرح کسب و کار سندی است که فعالیت‌های اصلی کسب و کار، اهداف و برنامه چگونگی دستیابی شرکت به این اهداف را تشریح می‌کند.
- شرکت‌های نوپا (استارت‌آپ) از طرح کسب و کار برای راه‌اندازی فعالیت‌های خود و جذب سرمایه‌گذاران بیرونی استفاده می‌کنند.
- کسب‌وکارها ممکن است یک طرح سنتی طولانی‌تر یا یک طرح استارت‌آپ ناب کوتاه‌تر ارائه دهند.
- یک طرح خوب باید شامل خلاصه اجرایی، محصولات و خدمات، تحلیل بازار، استراتژی بازاریابی، برنامه‌ریزی مالی و بودجه‌بندی باشد.
انواع طرحهای کسب و کار
طرح کسب و کار به شرکت‌ها کمک می‌کند تا اهداف خود را شناسایی کرده و در مسیر خود باقی بمانند. آنها می‌توانند به شرکت‌ها کمک کنند تا فعالیت‌های خود را آغاز و خود را مدیریت کنند و در ادامه در راستای فعالیت‌های خود رشد کنند. اگرچه هیچ طرح درست یا نادرستی وجود ندارد، اما می‌توان آنها را از دو منظر دسته‌بندی نمود.
رویکرد تدوین
- طرح کسب و کار سنتی (Traditional Business Plan)
این نوع طرح بسیار جزئی‌نگر، مفصل و دقیق است، زمان بیشتری برای نوشتن نیاز دارد و جامع است. معمولاً وام‌دهندگان و سرمایه‌گذاران این طرح را درخواست می‌کنند.
- طرح راه‌اندازی ناب (Lean Startup Plan)
این نوع طرح سطح تمرکز بالایی دارد، تدوین آن سریع است و فقط شامل عناصر کلیدی است. تدوین این نوع طرح‌ها ممکن است یک ساعت طول بکشد و معمولاً فقط یک صفحه هستند.
رویکرد کاربری
- طرح کسب و کار مختصر (The Miniplan)
این نوع طرح توسط بسیاری از مخاطبان ارجحیت دارد زیرا می‌توانند آن را سریع بخوانند. نکات کلیدی در این طرح برجسته می‌شود و بیشتر مناسب کسب و کارهای کوچک است. در کسب و کارهای پیچیده‌تر و بزرگ‌تر ممکن است نسخه‌های طولانی‌تری مورد نیاز قرار گیرد.
- طرح کسب و کار اظهاری یا ارائه‌ای (The Presentation Plan)
این طرح کوتاه‌تر از طرحهای تجاری دیگر است و در قالب فایل‌های ارائه مانند پاورپوینت تدوین می‌شود ولی تدوین و ارائه آن لزوماً ساده‌تر نیست. در این طرح سؤالات مربوط به چه کسی، چه چیزی، کجا، چرا، کی و چگونه باید پاسخ داده شود. نحوه تدوین این نوع طرح و میزان جذابیت آن و نحوه ارائه آن بسیار حائز اهمیت است.
- طرح کسب و کار عملیاتی (The Working Plan)
این نوع طرح باید از نظر جزئیات طولانی باشد اما ممکن است در ارائه کوتاه باشد. این طرح صرفاً برای استفاده داخلی در نظر گرفته شده است و برخی از عناصری را که لازم نیست برای خود توضیح دهید (مانند رزومه مدیران) حذف می‌شود. ملاحظات سیاست داخلی ممکن است در مورد گنجاندن یا حذف اطلاعات خاص تصمیم‌ساز و تعیین‌کننده است. توجه به این نکته حائز اهمیت است که این طرح یکی از ابزارهای مورد استفاده در شرکت است نه یک طرح تزئینی یا تحسین‌کننده فعالیت‌های شرکت.
- طرح کسب و کار سناریومحور (Scenario-based Plan)
نوعی طرح است که براساس شرایط خاص (ورود به کسب و کار جدید، تغییر سبد محصولات، از دست دادن سهم بازار، رقابت سنگین قیمت‌ها، از دست دادن یکی از اعضای کلیدی تیم مدیریتی) تدوین می‌شود و نشان‌دهنده چگونگی مواجه کسب و کار با این شرایط خاص است. نقطه تمایز این نوع طرح نسبت به طرحهای دیگر قبلی این است که لزوماً نحوه اداره کسب و کار را توضیح نمی‌دهد. این نوع طرح‌ها بیشتر شبیه پیوست برای طرح اصلی هستند. به عبارت دیگر، اگر شرکتی تصمیم دارد بازار رقیب را به دست آورد یا به طور چشمگیری رشد کند، باید این سناریوها را در برنامه‌های هدف و طرح اصلی خود لحاظ نماید.
هر یک از این رویکردها مراحل کاری متفاوتی دارند ولی همیشه نتایج متفاوتی نسبت به هم ندارند. به عبارت دیگر، طرح تجاری جزئی‌تر و مفصل لزوماً بهتر از یک طرح کوتاه نیست. معیارهای ارزیابی موفقیت و نحوه استفاده از طرح کسب و کار در این خصوص تعیین‌کننده هستند. به عنوان مثال، یک فرد تازه استخدام شده در شرکت لزومی ندارد اطلاعاتی را که برای یک سرمایه‌گذار بالقوه مهم است، در بدو ورود مطالعه کند.
رویکرد و قالب طرح کسب و کار مناسب خود را انتخاب کنید
هیچ راه درست یا غلطی برای نوشتن طرح کسب وکار وجود ندارد. مهم این است که برنامه شما نیازهای شما را برآورده کند. طرحهای تجاری سنتی رایج‌تر هستند. این طرح‌ها از یک ساختار استاندارد استفاده می‌کنند و شما را تشویق می‌کنند که در هر بخش به جزئیات بپردازید. آنها معمولاً به کار بیشتری نیاز دارند و می‌توانند ده‌ها صفحه باشند.
طرحهای استارت‌آپ ناب کمتر رایج هستند، اما همچنان از یک ساختار استاندارد استفاده می‌کنند. آنها فقط بر خلاصه کردن مهمترین نکات عناصر کلیدی برنامه شما تمرکز می‌کنند. تدوین این نوع طرح‌ها ممکن است یک ساعت طول بکشد و معمولاً فقط یک صفحه هستند.
تفاوت طرح کسب و کار با پروپوزال کسب و کار
پروپوزال کسب و کار (Business Proposal)، سندی است که به مخاطب ارائه می‌شود تا او متقاعد را سازد که دریافت خدمات و محصولات به طور اثربخشی در رفع نیازمندی‌های او نقش دارد. ممکن است پروپوزال کسب و کار پیرو درخواست مشخصی از طرف یک سازمان تهیه شود، یا اینکه به منظور معرفی امکانات و قابلیت‌های شرکت مشاور برای دریافت یک پروژه و به طور غیرسفارشی تنظیم شود. در پروپوزال کسب و کار باید محصول/ خدمت تعهد شده و شرایط کاری به طور روشن بیان و از ابهام و تخمین‌ها پرهیز شود.
چگونه طرح کسب و کار تدوین کنیم؟
همان‌گونه که در این مطلب به آن اشاره شد، یکی از ابزارهای شرکت‌ها جهت تعیین اهداف و چگونگی نیل به آنها، طرح کسب و کار است که با توجه به نیازمندی شرکت و مخاطب، به روش‌های گوناگون قابلیت تدوین و نگارش دارد. به علاوه، ضرورت بکارگیری این ابزار در شرکت‌ها (اعم از نوپا، استارت‌آپ، بالغ یا رو‌به افول) نیز مورد بررسی قرار گرفت. ما در شرکت توسعه کسب و کار ناربن با بهره‌گیری از دانش به‌روز و تجربه‌‌های ارزشمند همکاران خود، قادر به تدوین یا بازنگری طرح کسب و کار شما با توجه به نیازمندی‌ها و شرایط داخلی و محیطی هستیم. جهت مشاوره رایگان، کسب اطلاعات بیشتر یا ارتباط با همکاران ما در مجموعه با ما در تماس باشید.
