مفهوم، اهداف و چالش های توسعه پایدار در سال 1402 چیست؟

4. دیدگاه‌های مختلف به توسعه پایدار

دیدگاه‌های اقتصادی، اکولوژیکی، اجتماعی، فناوری و سیستمی از توسعه پایداری باید درک شوند تا عملکرد اجزای طبیعی مانند اکوسیستم، تنوع زیستی و غیره را به ساختار و عملکرد اجزای انسانی مرتبط مانند سیستم‌های اقتصادی-اجتماعی و غیره مرتبط کنیم.

4.1 دیدگاه اقتصادی به توسعه پایدار

تمام فعالیت های اقتصادی وابسته به منابع طبیعی تجدیدپذیر و تجدیدناپذیر است که توسط محیط زیست تأمین می شود. نرخ فرسودگی ذخایر منابع طبیعی عمدتاً تحت تأثیر کمبود موجودی است که در نهایت بر قیمت آن تأثیر می گذارد. حتی منابع تجدیدپذیر نیز می‌توانند به دلیل نرخ بالای استخراج بدون در نظر گرفتن محدودیت‌های بازآفرینی منبع، تخلیه شوند. شناسایی و اجرای حلقه‌های بازخورد بین سیستم‌های طبیعی و اقتصادی می‌تواند بر در دسترس بودن منابع پایدار و بهره‌وری اقتصادی تأثیر بگذارد. به عنوان مثال، تعرفه‌های اعطایی بیشتر باعث می‌شود که شرکت‌ها منابع طبیعی را به‌طور ناپایدار استخراج کنند، در نتیجه برای نسل‌های آینده یک منبع کاهش یافته است، در حالی که منابع با چندین منبع جایگزین به‌طور پایدار مورد استفاده قرار می‌گیرند، همانطور که اقتصاددانان پیشنهاد می‌کنند زمانی که قیمت‌های ناشی از کمبود در حال افزایش است، مصرف از یک منبع به منبع دیگر منتقل شوند.

4.2 دیدگاه اکولوژیکی به توسعه پایدار

دیدگاه اکولوژیکی به توسعه پایدار به طور یکپارچه توانایی اکوسیستم ها را برای مقاومت در برابر تغییرات محیطی و حفظ ظرفیت خود برای عملکرد عادی در شرایط محیطی تغییر یافته و همچنین ویژگی های تکاملی افزایش یافته مبتنی بر تنوع ژنتیکی گونه های سازنده برای سازگاری با تغییرات محیطی را ضروری می کند. تنوع گونه‌ها و تعاملات بین آنها از رقابت گرفته تا همزیستی نقش حیاتی در حفظ ثبات و بهره‌وری محیط‌های اکولوژیکی دارد. با این حال، از دست دادن تنوع زیستی ناشی از فعالیت های انسانی به دلیل برداشت بیش از حد و آسیب زیستگاه طبیعی، در نهایت ظرفیت تکاملی اکوسیستم ها را با تضعیف توانایی آنها برای سازگاری با محیط های متغیر تحت تاثیر قرار می دهد. ویژگی‌های مشخصه اکوسیستم‌های پیچیده عمدتاً توسط پویایی درونی آنها مانند جمعیت گونه‌ها و اختلالات خارجی از جمله منابع طبیعی و انسانی کنترل می‌شود. میزان اختلالی که یک اکوسیستم قبل از نشان دادن تغییر در ویژگی‌های مشخصه تحمل می‌کند به انعطاف‌پذیری سیستم در برابر اختلال بستگی دارد. با این حال، اکوسیستم‌ها معمولاً تغییرات زیادی را به‌طور طبیعی تجربه می‌کنند و تغییراتی را در عملکردها و خدماتی که جوامع بشری تحت این وضعیت‌های در حال گذار از آن‌ها بهره می‌برند، ایجاد می‌کنند. حفظ و احیای تنوع زیستی در اکوسیستم ها برای تحقق اکولوژی پایدار بسیار ضروری است.

4.3 دیدگاه اجتماعی به توسعه پایدار

سیستم های اجتماعی باید تعامل بین انسان ها و سیستم های بیولوژیکی را به عنوان شاخصی از دستیابی به پایداری منعکس کنند. به عنوان مثال، اهلی کردن حیوانات و گیاهان با تضمین مازاد مواد غذایی، جمع آوری و انتشار ثروت و ادغام مناطق کوچکتر به مناطق بزرگتر منجر به تکثیر جمعیت انسانی شد. اساساً، شبکه غذایی کنترل شده با واسطه اهلی سازی به تسلط انسان و غنای منابع کمک کرد. بنابراین، منابع غذایی اهلی به طور قابل توجهی تحت تأثیر اقتصاد جامعه قرار می گیرند، در حالی که منابع غیر خانگی بیشتر تحت تأثیر سیستم های حقوقی و سیاسی جامعه هستند. بنابراین، جامعه انسانی با دستکاری شبکه غذایی به نفع گونه های اهلی و اختصاص بخش قابل توجهی از منابع به زیرساخت های اجتماعی، پایداری را تحت تأثیر قرار می دهد.

4.4 دیدگاه تکنولوژیکی به توسعه پایدار

فن‌آوری‌ها در دسترس بودن منابع جدید یا افزایش دسترسی به منابع موجود برای بشر از محیط زیست را تسهیل می‌کنند و در نتیجه نقش کلیدی در توسعه پایدار ایفا می‌کنند. با این حال، رویه های مربوط به استفاده از فناوری یا ساخت خود فناوری اغلب اثرات منفی زیست محیطی دارند. بنابراین، فن‌آوری‌های جدید باید با در نظر گرفتن مزایای اجتماعی-اقتصادی و اثرات نامطلوب زیست‌محیطی آن‌ها ارزیابی شوند. از نقطه نظر پایداری، توسعه فناوری باید بهبود کارایی و استفاده بهتر از منابع را تضمین کند. با این حال، فن‌آوری‌های کارآمد و تأثیر کمتر بر محیط‌زیست اغلب منجر به استفاده کمتر یا بهتر از معیارهای منابع نمی‌شوند و بنابراین ممکن است به دستیابی به پایداری کمکی نکنند. در واقع، گاهی اوقات، در دسترس بودن فناوری‌ها منجر به افزایش آلودگی و استفاده از منابع می‌شود، فقط به دلیل عدم تداخل سیستم‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی با اهداف پایداری. بنابراین، نه تنها فناوری‌ها، بلکه سیستم‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی که در آن فعالیت می‌کنند نیز باید برای تحقق پایداری کاملاً درک شوند.

4.5 دیدگاه سیستمی به توسعه پایدار

پایداری معمولاً یکی از ویژگی‌های زیرسیستم‌ها نیست، بلکه از ویژگی‌های سیستم به‌عنوان یک کل است، زیرا اجزای سازنده سیستم، یکدیگر را حفظ می‌کنند، و یک سیستم نمی‌تواند پایدار باشد مگر اینکه زیرسیستم‌ها به شیوه‌ای هماهنگ عمل کنند. هر سیستمی در محدوده های معین، پایدار است و خارج از آن شرایط مرزی پایدار نیست. دو نوع انحراف از شرایط پایدار به نام‌های خود تصحیح‌کننده و غیرخوداصلاح‌کننده نشان‌دهنده توسعه احتمالی شرایط فاجعه‌بار است. درک پایداری آینده‌نگر سیستم یک کار بسیار چالش‌برانگیز است، زیرا درک کل سیستم، که معمولاً شامل طیف گسترده‌ای از رشته‌ها است، بسیار دشوار است و بیشتر اصول مربوط به رشته خاص هستند. بنابراین، اصول روش‌های ارزیابی جهانی مورد نیاز است که برای تمام طیف سیستم‌ها و زیرسیستم‌ها قابل اجرا باشد تا پایداری آینده‌نگر یک سیستم محقق شود.

4.6 دیدگاه یکپارچه به توسعه پایدار

توسعه فناوری یک شمشیر دولبه است که می تواند مشکلات زیست محیطی متعددی ایجاد کند و همچنین می تواند آنها را حل کند. فناوری‌های باستانی هنوز پابرجا هستند و در بخش‌های اصلی تسلط دارند. با این حال، فن آوری های جدید با خروجی بهبود یافته که از نظر زیست محیطی پایدار هستند در حال ظهور هستند. هیچ محدودیتی برای توسعه فناوری برای استفاده بهینه از منابع طبیعی موجود وجود ندارد. در نتیجه، انتشار زباله های مضر کاهش می یابد و منابع تجدید ناپذیر طولانی تر دوام خواهند آورد و آینده خدمات زیست محیطی را تضمین می کنند. در دسترس بودن منابع طبیعی یکی از محدودیت‌های اصلی برای تسریع رشد اقتصادی است، اما پیشرفت علمی و فناوری ممکن است تا حدی بر بحران مرتبط غلبه کند. شکست در خدمات اکوسیستم مستلزم مداخلات اصلاحی خاصی توسط سیاستگذاران است. از بین رفتن خدمات اکوسیستمی ممکن است به دلیل آلودگی محیطی باشد که بر درآمد سرانه و در نتیجه رشد اقتصادی تأثیر می گذارد. با افزایش رشد اقتصادی (درآمد سرانه)، تخریب محیط زیست تا حدی افزایش می یابد. پس از آن، کیفیت محیطی شروع به بهبود می کند. منحنی زیست محیطی کوزنتس نشان دهنده تخریب و بهبود متعاقب آن محیط زیست در فرآیند توسعه اقتصاد است. در مراحل اولیه رشد اقتصادی، تخریب محیط زیست به دلیل عادات سازش ناپذیر مردم نسبت به توسعه، برجسته است. با این حال، پس از دستیابی به سطحی از توسعه اقتصادی، ذینفعان حساس‌تر شده و آماده می‌شوند تا هزینه‌های بهبود کیفیت محیطی را متحمل شوند. در نتیجه، نوآوری‌های نهادی برای بازگرداندن خدمات زیست‌محیطی و بهبود بهره‌وری برای رفاه عمومی مهم می‌شوند. توسعه اقتصادی و توسعه انرژی ارتباط تنگاتنگی دارند. سوخت‌های فسیلی بیشتر نیاز تجاری انرژی را برآورده می‌کنند. در نتیجه انتشار گازهای گلخانه ای در هنگام سوزاندن باعث ایجاد مشکلات زیست محیطی جهانی می شود و اعتقاد بر این است که این فرآیند ناپایدار است. اثرات نامطلوب زیست محیطی را می توان با کاهش وابستگی به سوخت های فسیلی، افزایش کارایی مصرف انرژی و بررسی گزینه های انرژی پاک و سبز به حداقل رساند. انرژی سبز جایگزین بهتری را ارائه می دهد، اما پتانسیل آن برای پیاده سازی به عنوان یک گزینه مناسب برای برآوردن تقاضای انرژی تجاری هنوز کشف نشده است. نشست زمین در ریو در سال 1992 چهار ستون اصلی را شناسایی کرد که برای ارائه کیفیت خوب زندگی و محیط زیست سالم ضروری است:

• ترویج استفاده کارآمد از انرژی و غلبه بر وابستگی
• حفاظت و به حداقل رساندن تأثیرات بر محیط زیست
• بهبود توسعه اقتصادی ملی با استفاده از فناوری
• بهبود کیفیت زندگی برای جامعه

پایداری اقتصادی شامل معیارهای رشد، توسعه و بهره وری است که به توسعه متعارف منجر می شود. بر روی مفاد نهاده های فیزیکی در سیستم تولید تمرکز دارد. پایداری محیطی، معیارهای مربوط به خدمات اکوسیستمی را جذب می کند و فرض می کند که سرمایه طبیعی باید برای حفظ نهاده های اقتصادی با کاهش نرخ استخراج منابع طبیعی حفظ شود. پایداری اجتماعی شامل معیارهای متعددی است که نیازمند حفظ محیط زیست از طریق رشد اقتصادی پایدار است. یکی از اهداف اصلی پایداری اجتماعی کاهش فقر است. رفاه جامعه و نحوه استفاده جامعه از منابع طبیعی با یکدیگر مرتبط هستند و با استفاده از یک مدل مفهومی قابل تبیین هستند. محققین یک مدل مفهومی سیستم را اتخاذ کردند که از ویژگی های مختلف پایداری سیستم برای این هدف استفاده می کرد. دیدگاه سیستمی به درک رابطه موقعیتی هر توسعه در زمینه سیستم های محیطی و اجتماعی بزرگتر کمک می کند. این همچنین وابستگی خروجی های سیستم را بر اساس ورودی ها و سایر ویژگی های مرتبط توضیح می دهد.